Het gebouw, getuige van een gemeente in transformatie
Elsene is een bruisende gemeente in volle ontwikkeling. Met bijna 86.000 inwoners nadert ze haar historische piek van 1961. Maar deze demografische dynamiek gaat ook gepaard met nieuwe sociale uitdagingen. Het OCMW van Elsene staat centraal in deze kwesties. Achter de cijfers – meer dan 2.600 geholpen personen per jaar, waaronder een groeiend aantal studenten – schuilt een netwerk van diensten: algemene sociale hulp, socio-professionele inschakeling, schuldbemiddeling, huisvesting, ondersteuning voor jongeren. Twee rusthuizen en bijna 80 woningen vervolledigen dit solidariteitsaanbod.
Maar dit engagement krijgt vorm binnen een kader: dat van een gebouwd erfgoed in voortdurende evolutie.
Een plek, gebruiksfuncties, verhalen
Sinds 2004 beheert een woondienst het vastgoedpatrimonium van het OCMW. Sommige gebouwen worden verhuurd aan particulieren, andere hebben een sociale bestemming. Allemaal vertellen ze een stukje van het Elsense verhaal.
Neem bijvoorbeeld de Jean Van Aa-residentie, voor het eerst ingehuldigd in 1865 en volledig heringericht in 2011. Of het Jeugdhuis, actief sinds de jaren 1950, dat minderjarigen in moeilijkheden opvangt en waarvan het archief een bescheiden schat vormt van de Brusselse sociale geschiedenis.
Het erfgoed ter discussie
Lange tijd gebeurde het archiefbeheer van het OCMW onder druk van praktische beperkingen: beschikbare ruimte, wettelijke waarde, administratieve urgentie. Het gevolg? Weinig archieven hebben de tand des tijds doorstaan. De meeste documenten van vóór de jaren 1970 zijn verdwenen en de instelling beschikt vandaag niet over een volledig archiefoverzicht.
Toch zijn enkele stukken aan de vergetelheid ontsnapt. Dossiers van het Jeugdhuis, een inhuldigingsregister van het Van Aa-hospice met toespraak en fotoalbum, of archieven van het ziekenhuis van Elsene die in 2017 werden gerecupereerd: deze documenten getuigen van een rijk, vaak onzichtbaar institutioneel verleden.
Een project gesteund door Europa
Dankzij de steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) zet het OCMW van Elsene vandaag een nieuwe stap: het moderniseren van zijn infrastructuur en tegelijkertijd zijn erfgoed valoriseren. De verhuis van de sociale dienst naar een gerenoveerd gebouw – toegankelijker en energiezuiniger – is daarvan een krachtig symbool.
Dit architecturaal project is ook een menselijk project. Het streeft naar betere onthaalomstandigheden, het tot leven brengen van de herinnering aan de plek, en het verankeren van het sociaal werk in een waardige en betekenisvolle omgeving.
Een geheugen om te heropbouwen
Een gebouw is niet alleen een functionele ruimte. Het is ook het geheugen van een gebied, van een instelling, van haar strijd en haar engagement. Door dit erfgoed – zelfs fragmentarisch – zichtbaar te maken en het een plaats te geven in het collectieve verhaal, stelt het OCMW van Elsene zich een duidelijke ambitie: van steen een hefboom maken voor waardigheid, transparantie en overdracht.
Bron: Archiviris, de archiefsitetool van de lokale besturen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest